16. Yüzyıldan Günümüze Gaziantep'te Tarihi Ticaret Merkezi Arasa Ve Yakın Çevresi İşlevsel Değişimi Ve Değerlendirmesi

Abstract

Gaziantep'in tarihi ticaret merkezi, ilk çağlardan günümüze, yaşayanların deneyimleriyle bütünleşmiş çok katmanlı yapısıyla, şehri doğu-batı doğrultusunda geçen Alleben Deresinin güneyindeki höyük ve üzerindeki kale önünden başlayarak, Güneydoğu yönünde Halep'e doğru giden yol aksı üzerinde bulunmaktadır. Bu tarihi bölgede fiziksel ve sosyal özellikleri ile kültürel mirası yansıtan han, hamam, kastel, cami, çeşme, çarşı, sokak ve meydanları içeren karekteristik öğeler yer almaktadır. 16. yüzyıldan bugüne kadar olan süreçte değer yargıları, koşullar ve yeni gereksinimlerin sonucu sosyal, ekonomik, fiziksel ve işlevsel değişime uğramıştır. Kültürel mirasın gelecek kuşaklara aktarılması konusu, ''yerin ruhu'' kavramı ile yere anlam, değer, duygu, gizem, yükleyen maddi, manevi öğelerin tümünün korunması gerekliliğini ortaya koymuştur. Bölgenin odak noktası Arasa ve yakın çevresinin, fiziki yapısında, kültüründe, zanaatında ne gibi değişiklikler oluşturduğunu araştırmak ve bütün bunlardan sonuç çıkarmak, tezin amacını oluşturmaktadır. ● Birinci ve ikinci bölümde Gaziantep’in coğrafi konumu, ilk yerleşim alanları, tarihi, geleneksel şehirsel dokunun oluşumu, gelişimi ve etken rol alan yönlendiriciler incelenmiştir. ● Üçüncü bölümde Osmanlı dönemi karakteristik özelliklere sahip ticaret yapıları, han, hamam, cami, kastel, çeşme ve çarşıları ile şehrin ekonomik, sosyal, kültürel ve işlevsel gelişiminde etkili olan toplum örgütleri incelenmiş ve belirtilmiştir. ● Dördüncü bölümde tarihi ticaret bölgesinin Osmanlı son döneminden günümüze kadar olan süreçte fiziki, ekonomik, sosyo-kültürel, işlevsel ve anlamsal değişime uğradığı belge, görsel çevre analizi, sözlü tarih çalışması ile analiz edilmiştir. ● Beşinci bölümde kültürel mirasın korunması ve yaşatılması bağlamında, mekansal ve teknolojik gelişmeler doğrultusunda bölgenin gelecekteki kentsel tasarım ölçekli planlama çalışmalarına alt yapı oluşturabileceği varsayılarak elde edilen veriler değerlendirilmiş, sonuç ve öneriler belirtilmiştir.